Druhny i Druhowie
Mam nadzieję, że weszliście w 2025 rok pełni energii i z postanowieniem poprawy sprawności i zdrowia, Wiek czy schorzenia nie są blokadą, lecz motywacją do działań i mobilizacją do walki z ich przeciwnościami. Chciałbym, aby ten rok oszczędził nam przykrych zdarzeń, żebyśmy mogli cieszyć się zdrowiem i wspólnym aktywnym obcowaniem.
Zastanawiałem się jaki temat poruszyć w nadchodzących miesiącach i postanowiłem napisać Wam o chorobach cywilizacyjnych, a w szczególności o nadciśnieniu tętniczym, hiperlipidemii, cukrzycy czy otyłości.
Widzę jak wielu z moich pacjentów boryka się z tymi problemami. Tym samym zasygnalizuję kilka wskazówek odnośnie wykrywania, profilaktyki i niefarmakologicznych postępowań.
Zacznę od nadciśnienia tętniczego, które stanowi jedną z najczęstszych chorób podeszłego wieku, gdyż z wiekiem nasze naczynia stają się mniej elastyczne i mało podatne na wzrost ciśnienia. W 2020 roku w Polsce chorowało 9,94 milina ludzi – obecnie więcej.
Mamy dwa rodzaje nadciśnienia tętniczego -pierwotne – samoistne – gdzie nie możemy ustalić dokładnej przyczyny i wtórne, gdzie przyczyna jest określona (niewydolność nerek, choroby nadnerczy, zwężenie aorty, tt nerkowych, choroby tarczycy czy jako skutek leczenia m.i. kortykosterydami). Nadciśnienie tętnicze pierwotne - ten typ nadciśnienia występuje najczęściej, bo w ok 90 – 95%. Na jego obecność nakładają się predyspozycje genetyczne oraz czynniki środowiskowe.
Wiele zależy również od profilaktyki
Jakie są najlepsze wartości referencyjne ciśnień Norma to 120/80 a prawidłowe to też 120 – 129/ 80 – 84, a wysokie wciąż prawidłowe do 140/90. Pamiętajcie, aby tętno było niższe niż 80 uderzeń na minutę.
Ciśnienie krwi – norma czy nadciśnienie?
Kategoria | Ciśnienie tętnicze skurczowe (mm Hg) | Ciśnienie tętnicze rozkurczowe (mm Hg) |
Niedociśnienie | <100 | <60 |
Optymalne ciśnienie | 100-119 | 60-79 |
Prawidłowe ciśnienie | 120-129 | 80-84 |
Wysokie ciśnienie (prawidłowe) | 130-139 | 85-89 |
Nadciśnienie I stopnia (łagodne) | 140-159 | 90-99 |
Nadciśnienie II stopnia (umiarkowane) | 160-179 | 100-109 |
Nadciśnienie III stopnia (ciężkie) | ≥180 | ≥110 |
Ciśnienie izolowane skurczowe | ≥140 | <90 |
Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze krwi
Mierzenie ciśnienia należy poprzedzić przygotowaniami:
- przed pomiarem ciśnienia nie powinno się palić papierosów
- nie należy dokonywać pomiaru ciśnienia bezpośrednio po dużym posiłku;
- nie należy dokonywać pomiaru ciśnienia bezpośrednio po dużym wysiłku (zrobić ok 30 min odpoczynek)
- pomiary ciśnienia powinny być wykonywane bezpośrednio przed przyjęciem leków,
- pomiaru należy dokonać poprzez zamontowanie ciśnieniomierza na obnażonym przedramieniu;
- przed wykonaniem pomiaru wskazany jest odpoczynek w pozycji siedzącej z podpartymi plecami, pacjent powinien również wziąć 5-6 głębokich oddechów i rozluźnić całe ciało.
Pomiary domowe są bardzo istotne z racji unikania stresu i reakcji na tzw „biały fartuch”. Dlatego należy w domu wykonać dwa pomiary RR 1 i po ok 5 minutach następny nie zdejmując mankietu z ramienia i ten drugi pomiar uznać za prawidłowy.
Mankiet ciśnieniomierza naramiennego powinien znajdować się około 1,5 cm od łokcia, na tym samym poziomie co serce; a podczas pomiaru pacjent nie powinien się odchylać, poruszać ręką ani rozmawiać.
Pomiar ciśnienia powinien być wykonywany dwa razy w ciągu dnia – rano i wieczorem.
Do jakich wartości dążymy? Do obniżenia RR poniżej 140/90 a u osób chorych na cukrzycę, z chorobami serca i nerek poniżej 130/85, Chcąc to uzyskać staramy się obniżyć cholesterol poniżej 5 mmol/l - tj 200 mg/dl a frakcje cholesterolu LDL – poniżej 3 mmol/l.
Na podwyższenie wartości ciśnienia tętniczego (RR) wpływ mają również inne czynniki takie jak cukrzyca, choroby tarczycy (zalecana kontrola TSH), wydolności nerek (kontrola kreatyniny i GFR), otyłość i czynniki środowiskowe.
Podwyższona glikemia też może wpływać na wahania ciśnienia (o cukrzycy kilka słów w następnym artykule) –w tej sytuacji powinniśmy obniżyć jej wartość poniżej 6 mmo/l . U osób powyżej 80 r. życia może być ona nieco wyższa, Niemniej wskaźnik HBA1 – czyli hemoglobiny glikowanej powinien być poniżej 7 %
Spytacie pewnie co z aktywnością fizyczną? I bardzo dobrze, ponieważ to jedno z głównych aspektów profilaktyki p-nadciśnieniowej. Jeśli dacie rade to ćwiczcie codziennie ok 30 minut przez 5 dni w tygodniu.
Czy odżywianie ma wpływ na wartości RR. Tak poprzez profilaktykę przed otyłością, która jest jednym z głównych sprawców zaburzeń metabolicznych stymulujących wzrost ciśnienia. Dążymy do utrzymania lub obniżenia BMI (indeksu masy ciała) do <25 kg/m2 Powinniśmy też ograniczyć spożywanie tłuszczu o ok 30%. Istotnym składnikiem pożywienia mającym znaczenie przy wzroście RR jest podaż soli kuchennej. Należy ograniczyć jej spożywanie do ok 5g/d
Na normalizację ciśnienia mogą mieć wpływ owoce i warzywa takie jak arbuz, banany, bataty, buraki, fasola, pomidory czy szpinak.
Czego powinniśmy unikać z pewnością alkoholu i papierosów, które przyspieszają zmiany naczyniowe i predysponują do wzrostów RR.
Osoby, które są leczone z powodu podwyższonych wartości RR w porozumieniu ze swoim lekarzem POZ zawsze powinny posiadać przy sobie Captopril 12,5 (stosowany pod język) jako zabezpieczenie przed nagłymi skokami RR. To też działa uspakajająco. Stres jest również czynnikiem, który podwyższa ciśnienie tętnicze krwi.
Pamiętajmy, że nie tylko borykamy się z wysokimi wartościami RR ale również obserwujemy tez ich spadki. Do wyrównania potrzebne jest uzupełnienie płynów, gdyż ośrodek pragnienia zanika w starszym wieku i niekiedy go zwyczajnie nie odczuwamy. Przy czym wybieramy napoje, które dostarczają naszemu organizmowi potrzebnych uzupełnień w mikroelementy takie jak magnez, potas. Co ciekawe kawa ma korzystny wpływ na wiele schorzeń. O tym napiszę Wam w innym artykule. Teraz wspomnę jedynie, że w rozsądnych ilościach nawet (3, 4 filiżanki dziennie) nie powinny wpływać na wahania RR. Niemniej pamiętajmy, że każdy organizm jest inny i może reagować inaczej.
Pisząc dla Was ten artykuł poza swoją wiedzą wykorzystałem informacje o nadciśnieniu tętniczym z książki Interna prof. Szczeklika, artykuły z Sani24.pl, MP, oraz plansze Polpharmy prof. n. med. Marcina Barylskiego
Dziękuje za czas poświęcony na przeczytanie tego tekstu i mam nadzieje, że pomoże Wam on w wykrywalności wahań RR oraz sprawi, że będziecie czuć się bezpieczniej.
Opracował lekarz Stowarzyszenia hm Bogdan Dudkowski